Một lần đến đảo thiêng

Sau gần một giờ bay từ Tân Sơn Nhất - thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi xuống sân bay Cỏ ống thuộc huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Nhìn qua cửa sổ máy bay, Côn Đảo tựa như một con gấu khổng lồ nằm quay lưng về hướng đất liền, chân hướng ra biển Đông, xung quanh gồm 15 hòn đảo nhỏ như một đàn gấu con quây quần bên mẹ.Đón chúng tôi là ông Trần Thanh Tâm, Giám đốc Khách sạn Thiên Tân. Ông Tâm là người Nam Định, song đã gắn bó với Côn Đảo hơn chục năm nay. Ông Tâm chia sẻ: Trưởng thành từ kiểm sát viên, ông được điều động, bổ nhiệm chức vụ Viện trưởng Viện kiểm sát huyện Côn Đảo.

Những năm gắn bó với Côn Đảo khiến ông Tâm hiểu và yêu Côn Đảo như quê hương thứ hai của mình. Ông Tâm chứng kiến sự đổi thay của Côn Đảo, từ một nơi được mệnh danh là "địa ngục trần gian" nay đã trở thành một địa chỉ du lịch lịch sử, tâm linh, sinh thái hấp dẫn.

Cùng với những sử thi huyền thoại và lãng mạn, cùng với hệ thống di tích nhà tù và các di tích lịch sử dày đặc, những bãi tắm hoang sơ mê mẩn lòng người, Côn Đảo còn hấp dẫn du khách bởi đây là một trong bảy Vườn quốc gia của Việt Nam hiện nay bảo tồn cả rừng lẫn biển.

Sự cô lập cách ly địa lý của quần đảo này là một yếu tố tạo nên sự đa dạng về các hệ sinh thái rừng và biển, sự phong phú về thành phần loài, trong đó có nhiều loài đặc biệt quý hiếm như: Rùa biển, đồi mồi, dugong, các rạn san hô biển...

Với tiềm năng đa dạng sinh học rừng và biển cao, Vườn quốc gia Côn Đảo được Ngân hàng Thế giới đưa vào danh sách các vùng có ưu tiên khu vực cao nhất trong hệ thống các khu bảo tồn biển toàn cầu.

Đêm trung tuần một ngày cuối năm, ánh trăng ở Côn Đảo vẫn vằng vặc. Ông Tâm ngồi quây quần cùng đoàn khách tham quan, rồi cùng uống chén rượu được một thành viên trong đoàn mang đến từ miền Bắc xa xôi. Ông Tâm bảo, không ai đo đếm xem có bao nhiêu phần đúng trong những huyền thoại về Côn Đảo. Nhưng, đã là người dân Côn Đảo thì phải thuộc nằm lòng những câu chuyện ấy.

Rồi ông kể, với người Việt Nam, Côn Đảo được biết đến bởi đất lành chim đậu, người Việt ra đây sinh cơ, lập nghiệp hàng bao đời. Thời Tây Sơn, Chúa Nguyễn ánh thất trận phải đưa vợ con cùng con vật có tên Hắc Hổ trốn ra Côn Đảo, với ý đồ dùng con trai làm con tin cầu viện Linh mục Bá Đa Lộc đưa ngoại bang sang giúp đỡ. Thứ phi Lê Thị Răm (tức bà Phi Yến) khuyên can và không đồng tình việc dùng Hoàng tử Hội An làm con tin. Vì lời khuyên can ấy mà Bà bị vị chúa độc tài kết tội thông đồng với Tây Sơn, rồi giam vào hang đá.

Khi bị quân Tây Sơn truy lùng ráo riết, Nguyễn ánh cùng tùy tùng phải rời đảo chạy trốn. Hoàng tử Hội An không thấy mẹ đi cùng nên nhất quyết đòi ở lại liền bị người cha tàn bạo xách đầu ném xuống biển. Hắc Hổ là con vật cận thân của Hoàng tử thấy vậy cũng nhảy xuống theo và chính con vật này đã kéo thi hài Hoàng tử lên chôn ở khu rừng gần bãi Đầm Trầu. Dân làng Cỏ ống thấy con vật mà ăn ở có nghĩa như vậy nên đã động lòng thường xuyên hương khói rồi lập miếu thờ Hoàng tử Hội An (còn gọi là Hoàng tử Cải).

Miếu ấy được mệnh danh là Miếu Cậu. Sau khi chôn cất Hoàng tử Hội An, con Hắc Hổ đã cạy hang đá cứu thoát bà Phi Yến đưa về bên mộ con. Dân làng đã làm ngôi nhà cạnh mộ để ngày ngày bà  chăm sóc đứa con bất hạnh của mình. "Gió đưa cây Cải về trời/ Rau Răm ở lại chịu đời đắng cay", hai câu đồng giao người đời thường hát chính là nói về câu chuyện này. Chí khí ngoan cường, kiên định của Thứ phi rất được người dân kính trọng.

Sau này, khi bà mất, dân làng An Hải đã xây dựng An Sơn Miếu, hay còn gọi là Miếu Bà, để thờ đức bà Phi Yến, với bốn chữ "Trung - Trinh - Tiết - Hạnh". Trong tâm thức của người dân Côn Đảo, bà là một phúc thần chở che cho người dân trên hòn đảo thiêng này. An Miếu Sơn ngày nay trở thành một điểm đến không thể thiếu của bất cứ ai có dịp đến Côn Đảo.

Vị phúc thần thứ hai tôi muốn nhắc đến là Anh hùng liệt sỹ Võ Thị Sáu. Chị Võ Thị Sáu sinh năm 1933, là chiến sỹ trinh sát của Đội công an xung phong Đất Đỏ, huyện Long Đất, tỉnh Bà Rịa, bị thực dân Pháp bắt giam ở khám Chí Hòa - Sài Gòn và bị kết án tử hình. Đầu năm 1952, chúng lén lút đưa Chị ra Côn Đảo để thi hành án tử hình, nhằm tránh sự phản kháng của dư luận về việc kết án tử hình một thiếu nữ chưa đến tuổi trưởng thành.

Tại Côn Đảo, ít ngày sau, bất chấp sự phản đối và đấu tranh quyết liệt của hàng nghìn tù nhân Côn Đảo, chúng đã đưa Chị ra pháp trường. Cũng trong giờ phút sinh tử này chị đã khiến kẻ thù khiếp sợ trước vẻ hiên ngang, niềm lạc quan tin tưởng vào cách mạng của người thiếu nữ tuổi trăng tròn.

Những câu chuyện kể về tinh thần đấu tranh anh dũng của chị Sáu trong "Chuồng cọp" và ở pháp trường tôi đã được nghe nhiều, nhưng hôm nay là lần đầu tiên tôi được viếng mộ của Chị ở Nghĩa trang Hàng Dương. Mộ Chị có đến bốn tấm bia.

Anh Tâm kể, khi chị Sáu bị quân thù giết hại, anh em tù chính trị đã chôn cất chị và làm một tấm bia đá khắc tên tuổi Chị đặt dưới chân mộ. Đã nhiều lần kẻ địch phá bỏ nấm mộ chị Sáu, vì chúng muốn xóa đi hình ảnh anh hùng, bất khuất của Chị trong lòng những người tù. Nhưng bao lần bia mộ của Chị bị phá, thì bấy nhiêu lần anh em trong tù lại bí mật dựng lại.

Những câu chuyện về chị Sáu, về sự hy sinh oanh liệt của Chị đã lan truyền khắp Côn Đảo. Anh em tù nhân lấy đó làm tấm gương để học tập noi theo, kẻ thù coi đó là mối hiểm nguy phải tìm cách để loại trừ. Cai ngục càng ra sức đập phá, mộ Chị ngày càng to hơn và ngày nào cũng có hương, hoa thơm ngát. Những câu chuyện về chị Sáu đã trở thành huyền thoại trên Côn Đảo.

Côn Đảo cũng là nơi kẻ địch giam giữ 200 nghìn lượt tù nhân, trong số đó có hơn 20 nghìn người vĩnh viễn nằm lại trong Nghĩa trang Hàng Dương, tôi tin đằng sau mỗi nấm mộ là những câu chuyện đẹp như huyền thoại về sự kiên trung với cách mạng, bất khuất trước kẻ thù, về tình yêu với quê hương, xứ sở. Máu xương của họ đã hòa vào lòng đất Mẹ, giữa đảo khơi nơi đầu sóng ngọn gió để cho hình ảnh Tổ quốc được bay lên, cho cuộc sống trên Côn Đảo ngày một thay da đổi thịt.

Bài, ảnh: Hà Mi