Nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hòa giải ở cơ sở

Nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của công tác hòa giải ở cơ sở, trong những năm qua, Sở Tư pháp đã làm tốt việc tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch triển khai công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trong đó có công tác hòa giải ở cơ sở nhằm rà soát, củng cố, kiện toàn các tổ hòa giải trên địa bàn tỉnh. Cơ quan Thường trực Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật các cấp đã chủ động phối hợp với ủy ban MTTQ cùng cấp và các tổ chức thành viên rà soát, củng cố, kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở.

Đến nay, toàn tỉnh có 1.679 tổ hòa giải với hơn 10.000 hòa giải viên, ở 1.668 khu dân cư (thôn, xóm, tổ dân phố). Trung bình mỗi tổ hòa giải có từ 5-7 thành viên, hầu hết các hòa giải viên là người có uy tín, người hiểu biết pháp luật tham gia. Hàng năm số vụ việc mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ ở khu dân cư xảy ra trên địa bàn tỉnh được hòa giải thành chiếm tỷ lệ hơn 80%. Thông qua hoạt động hòa giải ở cơ sở các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với người dân một cách trực tiếp và có sức thẩm thấu sâu sắc, sức lan tỏa sâu rộng. Nội dung pháp luật được các bên có mâu thuẫn tranh chấp và nhân dân ghi nhận sâu hơn. Thông qua các vụ hòa giải thành đã giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ phát sinh trong cộng đồng dân cư, góp phần vào việc giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân, duy trì và phát huy những tình cảm, truyền thống, đạo lý tốt đẹp trong mỗi gia đình và cộng đồng, ngăn chặn và phòng ngừa kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật.

Tuy nhiên, công tác hòa giải ở cơ sở trong thời gian qua vẫn còn những tồn tại, hạn chế như: Một số địa phương chưa nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở nên thiếu sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư kinh phí cho công tác này. Vai trò của MTTQ và các tổ chức thành viên trong công tác hòa giải có nơi, có lúc chưa được quan tâm đúng mức. Một số tổ hòa giải hoạt động còn mang tính hình thức, chất lượng, hiệu quả chưa cao. Việc huy động nguồn lực cho công tác hòa giải ở cơ sở chưa được tiến hành đồng bộ và thống nhất. ở một số xã, phường, các hòa giải viên chưa thường xuyên được trang bị kiến thức pháp lý và kỹ năng nghiệp vụ cần thiết để thực hiện nhiệm vụ hòa giải. Tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ hòa giải chưa đáp ứng yêu cầu thực tế việc hòa giải ở cơ sở, các hòa giải viên chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của mình để thực hiện công tác hòa giải. Việc biểu dương, khen thưởng các hòa giải viên có thành tích xuất sắc tại một số địa phương chưa được quan tâm kịp thời; công tác phối hợp với các cơ quan liên quan còn chưa chặt chẽ…Thực tế cho thấy, hiện nay trình độ dân trí đã được nâng cao, song ở nhiều nơi trình độ hiểu biết pháp luật còn thấp, đặc biệt là ở những nơi vùng sâu, vùng xa, vùng có nhiều khó khăn và chịu ảnh hưởng nhiều từ tập quán, hương ước làng xã... Từ đó, trong cuộc sống hàng ngày, nhiều người có những xử sự tự phát, không đúng pháp luật, không phù hợp với đạo lý, văn hóa truyền thống dẫn đến vi phạm hoặc xảy ra mâu thuẫn, tranh chấp không đáng có.

Để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hòa giải ở cơ sở trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp cần xác định đúng vị trí, vai trò của công tác hòa giải ở cơ sở, phát huy vai trò, trách nhiệm của cơ quan tư pháp trong việc phối hợp với MTTQ và các tổ chức thành viên trong công tác hòa giải. Rà soát, củng cố, kiện toàn nâng cao chất lượng tổ hòa giải và hòa giải viên. Tăng cường, đa dạng hóa các hình thức bồi dưỡng, cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải, kỹ năng tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho đội ngũ hòa giải viên qua việc bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho các hòa giải viên về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong từng lĩnh vực của đời sống xã hội.

Làm tốt việc cung cấp tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ, tài liệu pháp luật cho đội ngũ hòa giải viên cũng như đẩy mạnh công tác xây dựng, quản lý tủ sách pháp luật tại xã, phường, thị trấn để có nguồn văn bản cho các hòa giải viên tham khảo. Kết hợp chặt chẽ công tác hòa giải ở cơ sở với cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư; phong trào xây dựng nông thôn mới và thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật ở các xã, phường, thị trấn. Rà soát, sửa đổi bổ sung hương ước, quy ước, phong tục tập quán tiến bộ để hòa giải viên vận dụng trong quá trình hòa giải. Kết hợp chặt chẽ công tác hòa giải với cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở đến người dân và hòa giải viên để họ biết và chủ động sử dụng phương pháp hòa giải, cũng như việc thực hiện quyền lựa chọn phương thức giải quyết mâu thuẫn tranh chấp phù hợp với điều kiện thực tiễn của các bên, góp phần giảm thiểu các vụ, việc tranh chấp, khiếu nại, giữ gìn đoàn kết nội bộ trong nhân dân, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế-xã hội của địa phương.

Trần Mạnh Dũng