{Emagazine} Đinh Văn Việt - Người nắm giữ những kỹ thuật "vàng" của nghề nuôi trai nước ngọt lấy ngọc

Thông minh, ham học hỏi cộng thêm sự khéo léo, cần cù, đam mê anh nhanh chóng "nằm lòng" các kỹ thuật khó nhất của nghề nuôi trai biển lấy ngọc.

 Không dừng lại ở đó, anh còn lên đường tầm sư học đạo qua nhiều quốc gia nổi tiếng về sản xuất ngọc trai như Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia ..., rồi về thử sức mình với con trai ở nhiều vùng biển khác nhau của Việt Nam. Không chỉ tìm hiểu về công nghệ và kỹ thuật nuôi cấy ngọc, anh Việt còn chú trọng nắm bắt hệ thống quản trị trang trại và kinh nghiệm điều hành, khai thác thị trường, bán hàng quốc tế. Năm 2005, anh Việt mở một cơ sở sản xuất ngọc trai kết hợp với du lịch trải nghiệm ở Hạ Long (Quảng Ninh) hoạt động khá hiệu quả.

5 năm sau (năm 2010), anh Việt có một quyết định quan trọng khi mang tất cả vốn liếng, tri thức của mình từ Quảng Ninh trở về quê Yên Khánh để thử sức với một đối tượng mới đó là con trai nước ngọt. Thực tế, trước nay, các công trình nghiên cứu dành cho đối tượng này chưa nhiều và ở Việt Nam chưa hề có một quy trình kỹ thuật sản xuất ngọc chuẩn nào trên con trai nước ngọt.

Trước câu hỏi, tại sao chọn đi con đường khó cùng con trai nước ngọt? Anh Việt trầm ngâm: Tôi luôn ấp ủ ước mơ có thể làm được điều gì đó cho quê hương, giúp bà con nông dân quê mình có thêm sinh kế, có cuộc sống tốt hơn.

Anh cho biết, Ninh Bình có rất nhiều lợi thế với hệ thống sông ngòi dày đặc, diện tích mặt nước, đầm hồ lớn. Ninh Bình cũng đứng top đầu về số lượng, chủng loại trai nước ngọt. Trong đó có nhiều loại trai có giá trị, tiềm năng để sản xuất ngọc như trai xanh cánh mỏng, trai đen cánh dày, trai cóc... Với vốn kiến thức của bản thân, anh tin mình có thể tận dụng những lợi thế tiềm tàng để tạo thêm sinh kế cho bà con, giúp địa phương có được một sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, có giá trị để làm quà lưu niệm cho du khách khi đến với Ninh Bình.

Trên thế giới, Trung Quốc là nước sản xuất lâu đời ngọc trai nước ngọt, mỗi năm đưa ra thị trường hàng tấn ngọc. Họ sản xuất chủ yếu bằng phương pháp cấy mô, là kỹ thuật cấy mô tế bào vào xoang màng áo ngoài của trai. Phương pháp này cho sản lượng lớn, 1 con trai có thể cho tới 30 viên ngọc. Hiện dòng ngọc này chiếm xấp xỉ 70% thị phần trên thị trường ngọc trai thế giới với ưu điểm giá rẻ. Tuy nhiên, chất lượng ngọc lại kém, hình dạng méo mó, kết cấu mềm.

Ngoài phương pháp cấy mô, trên thế giới còn có kỹ thuật cấy ghép nhân cứng và mô tế bào, cho ngọc tròn, tươi sáng, bóng bẩy, mịn màng, kết cấu viên ngọc có độ cứng cao, chất lượng ngang với dòng ngọc trai biển Akoya. Muốn sản xuất dòng ngọc trai có chất lượng nên anh Đinh Văn Việt quyết định chinh phục bằng được kỹ thuật này. Có điều, từ trước tới giờ, tỷ lệ thất bại của kỹ thuật này rất cao, tỷ lệ ngậm ngọc chỉ khoảng 20%.

Vốn đã được học chuyên về con trai Akoya ở biển có nguồn gốc Nhật Bản, cũng từng thử sức mình với con trai ở nhiều vùng của Việt Nam, thế nhưng bắt trai nước ngọt dưới đầm, ao nhả ngọc không dễ vì mức độ đào thải viên nhân ở con trai nước ngọt rất lớn. Không có tài liệu tham khảo, anh mày mò tự rút kinh nghiệm cho bản thân. Anh từng thất bại nhiều lần, đổ bao mồ hôi, nước mắt khi trai chết hàng loạt.

Trong 7 năm (từ 2010 đến 2016), hết lần này đến lần khác, ngã xuống rồi lại đứng lên, anh Đinh Văn Việt đã ứng dụng thành công quy trình kỹ thuật nuôi cấy ghép phôi nhân cứng và mô tế bào vào xoang màng áo ngoài của trai trên đối tượng trai đen cánh dày và trai xanh cánh mỏng. Hồng Ngọc Pearl trở thành đơn vị đầu tiên của Việt Nam nghiên cứu và ứng dụng thành công quy trình với tỷ lệ trai ngậm ngọc đạt hơn 85%, tỷ lệ sống của con trai đạt trên 60%, ngọc trai đa dạng màu sắc.

Anh Việt chia sẻ: Cấy ghép nhân cứng và mô tế bào vào trong con trai là khâu khó nhất quyết định đến 90% sự thành công. Nếu cấy sai kỹ thuật sẽ khiến con trai bị tổn thương và chết hoặc viên ngọc sẽ không phát triển như mong muốn.

Trong số hàng nghìn con trai thu bắt từ sông lên, anh phải lựa chọn rất kỹ càng. Con trai để cắt lấy mô tế bào phải là những con non dưới 1 năm tuổi, hình dạng cân đối, có màu sắc tốt, sạch bệnh, dải màng áo ngoài đang phát triển tốt. Con trai để cấy nuôi lấy ngọc thì lại là những con từ 3-5 tuổi, ngoại hình đẹp, không dị tật, hình dạng cân đối giữa chiều ngang và chiều dọc, phiến sinh trưởng thưa, rõ ràng, vân phóng xạ đều. Sau khi đã lựa chọn được những con trai phù hợp, nhân và mô tế bào sẽ được xử lý và nhanh chóng cấy vào cơ thể con trai, quá trình cắt cấy ghép quan trọng nhất là không để bục túi và không để rách vết cắt quá lớn.

Sau khi cấy ghép con trai được thả vào bể dưỡng để phục hồi, trước khi được cố định vào các sọt nhựa để đưa xuống ao nuôi dưỡng. Thời gian nuôi thành ngọc kéo dài từ 2 đến 4 năm tùy theo kích thước ngọc mong muốn.

Cụ thể như: kỹ thuật cấy ghép phôi nhân dưới màng xà cừ để cho ra các sản phẩm ngọc có kích thước lớn, mang họa tiết, hình dạng điêu khắc đặc thù theo mong muốn (hình tượng Phật, danh nhân, các sản phẩm thời trang với hình thù không lặp lại...) hay lai ghép chéo mô tế bào (tức là dùng mô tế bào của loài trai này ghép cho loài trai khác) nhằm tạo ra những viên ngọc đa dạng về màu sắc (không chỉ là màu cơ bản mà còn ra màu trắng, màu hồng, ánh xanh, vàng đồng, tím ...) cũng như tăng tốc độ phủ ngọc.

Hiện, anh Việt cũng đã bắt đầu tự sản xuất được con giống phục vụ cho việc nuôi cấy, điều này, giúp tăng tỷ lệ ngậm ngọc thành công lên tới gần 100%. Song song với đó, anh cũng ấp ủ phát triển mô hình gắn với du lịch trải nghiệm, với mong muốn xuất khẩu sản phẩm tại chỗ cũng như hướng đến xuất khẩu trực tiếp ra nước ngoài.

Cùng với việc làm trang sức, từ ngọc trai, anh Việt còn sáng tạo làm đồ trang trí cho những chiếc bút, quyển sổ, dây treo ở xe ô tô... Theo anh Đinh Văn Việt, với những sản phẩm này, anh mong muốn nâng tầm cho các sản phẩm lưu niệm du lịch của Ninh Bình.

Hai sản phẩm của Hồng Ngọc Pearl đã được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao là: Ngọc trai thời trang Cumingy hình tượng và Ngọc trai trang sức Cumingy.vn.pearl.

Trên diện tích 6 ha (tập trung ở 2 xã Khánh Cường, Khánh Lợi, huyện Yên Khánh), mỗi năm doanh nghiệp của anh Việt cấy ghép thành công khoảng 30 nghìn con trai, sản xuất ra khoảng 30 kg ngọc chất lượng, doanh thu hàng chục tỷ đồng. Không những làm giàu cho bản thân, gia đình, Doanh nghiệp của anh Việt còn đang tạo việc làm thường xuyên và thời vụ cho hàng chục lao động địa phương và chuyển giao công nghệ cho nhiều tổ chức, cá nhân trên phạm vi cả nước.

Ông Lê Thanh Đức, Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Cường đánh giá: Thế mạnh của Khánh Cường là nông nghiệp nhưng người dân còn làm nông đơn thuần nên thu nhập chưa cao. Chúng tôi hy vọng với mô hình nuôi trai lấy ngọc của anh Việt kết hợp với chương trình du lịch trải nghiệm sẽ từng bước thay đổi cách, nghĩ cách làm của người nông dân, chuyển hướng sản xuất sản phẩm có giá trị cao, tích hợp các giá trị văn hóa, xã hội, từng bước tạo dựng một nền nông nghiệp đa giá trị ở địa phương.

Chia sẻ về dự định trong thời gian tới, anh Đinh Văn Việt cho biết: "Tôi mong muốn có thể nghiên cứu tạo ra nguồn trai sinh sản bằng phương pháp nhân tạo để chủ động trong sản xuất, hạn chế việc khai thác từ tự nhiên. Bên cạnh đó, xây dựng thành công mô hình du lịch trải nghiệm kết hợp với mua sắm để làm phong phú thêm sản phẩm du lịch của Ninh Bình, kích thích du khách chi tiêu nhiều hơn".