'Vén màn' bí ẩn chè cổ núi Tam Đảo thuộc địa phận Thái Nguyên - Kỳ 1: Hành trình vượt núi

Hoa chè vàng… đỉnh núi

Nhiều lần vượt núi, đến cây chè cổ trên đỉnh núi Bóng, xã Minh Tiến (Đại Từ), nên chúng tôi rất quan tâm đến việc phát hiện cây chè cổ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Những năm 2020, thông tin đầu tiên về cây chè cổ trên đỉnh Tam Đảo thuộc địa phận xã La Bằng (Đại Từ) được hé lộ. Những người đi rừng nơi đây cho biết, vào mùa hoa, nhiều khu vực trên đỉnh núi, hoa chè rụng vàng cả một góc rừng, sau đó là hàng trăm, hàng nghìn quả chè xuất hiện. Hoa và quả chè này rất giống với chè trung du của Thái Nguyên khiến họ cho rằng có rất nhiều cây chè cổ kích thước lớn trên đỉnh núi Tam Đảo.

Từ thông tin của những người đi rừng cung cấp, đầu năm 2025, một số cuộc khảo sát đã được chính quyền xã La Bằng thực hiện. Ông Dương Văn Vượng, Chủ tịch UBND xã La Bằng cho biết: Đoàn khảo sát của xã La Bằng đã lên đỉnh dãy Tam Đảo và tìm thấy một quần thể 18 cây có kích thước lớn và hàng trăm cây nhỏ rất giống cây chè.

Với quần thể 18 cây được cho là chè cổ có kích thước lớn, người dân địa phương ước tính vài trăm năm tuổi. Những thông tin này đã thúc giục chúng tôi cùng hành quân để tìm hiểu thực hư về cây chè cổ.

8 tiếng ngược ngàn

Để xác thực cây chè cổ, chúng tôi đã kết nối với PGS. TS Hà Duy Trường, Giám đốc Trung tâm Đào tạo, nghiên cứu giống cây trồng và vật nuôi (Trường Đại học Nông lâm, Đại học Thái Nguyên) - đơn vị chủ trì, thực hiện Đề tài “Nghiên cứu, bảo tồn và phát triển nguồn gen cây chè cổ thụ núi Bóng, xã Minh Tiến, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên”. Đồng thời liên hệ với nghệ nhân Nguyễn Thị Hải, Chủ tịch Hội chè Đại Từ, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã chè La Bằng. Tham gia đoàn còn có anh Trương Thủy Luân, Phó Chủ tịch Hội chè Đại Từ, đại diện thương hiệu du lịch Thái Nguyên Adventure và anh Hứa Văn Thịnh, Giám đốc Hợp tác xã chè La Bằng.

Tất cả mọi người đều nhiệt huyết, đam mê tìm hiểu về cây chè cổ nên tích cực tham gia tổ chức chuyến đi. Đặc biệt, nghệ nhân Nguyễn Thị Hải có kiến thức rộng về chè và đã 1 lần cùng đoàn khảo sát của xã La Bằng lên đỉnh núi tìm cây chè cổ. Anh Trương Thủy Luân có kinh nghiệm đi rừng, cũng từng đi cùng đoàn xã La Bằng và biết sử dụng định vị GPS chuyên dụng để tìm cây chè.

Khi biết chúng tôi có ý định vượt núi, nghệ nhân Nguyễn Thị Hải cảnh báo: Muốn lên được đến cây chè cổ, các nhà báo phải leo núi liên tục khoảng 8 tiếng. Quãng đường vượt núi, leo vách đá, có đoạn sát mép vực rất nguy hiểm. Ngoài ra, do quãng đường xa, lên đến nơi là chiều tối nên mọi người cần phải mang theo lều, túi ngủ để ngủ lại qua đêm trong rừng sâu, hôm sau mới có thể xuống núi. Cùng với máy móc, thiết bị để tác nghiệp và tư trang cá nhân, ước chừng mỗi người phải cõng hàng chục cân vượt núi, vậy nên các nhà báo cần xác định đủ sức khỏe mới có thể đi được.

Dù biết rất khó khăn, vất vả và nguy hiểm, nhưng với ý chí quyết tâm cao, nhóm phóng viên, biên tập viên của Báo Thái Nguyên không từ bỏ ý định tìm cây chè cổ. 7h30 phút một ngày cuối tháng 3, đoàn có mặt đông đủ dưới chân núi Tam Đảo. Ai cũng khoác ba lô lớn với đầy đủ dụng cụ tác nghiệp, túi ngủ, áo ấm. Gần 8h, đoàn bắt đầu hành quân ngược ngàn.

Cuối xuân, đầu hạ, con đường rừng vượt núi Tam Đảo đẹp như một bức tranh. Đường đi men theo dòng suối Kẹm chảy róc rách như một áng tóc trữ tình. Tiếng suối reo hòa cùng tiếng chim hót khiến lòng người thư thái, rộn rã. Tuy nhiên, cùng với vẻ đẹp nên thơ, cung đường vượt núi đầy vất vả hiểm nguy với những đoạn dốc tức ngực, vách đá dựng đứng, bờ vực chênh vênh. Con đường mòn sát suối đất lở chỉ chực chờ “nuốt chửng” những nhà leo núi không chuyên.

Và một khó khăn khác, sau hơn 1 tiếng đồng hồ leo núi, các thành viên trong đoàn đã thấm mệt, dốc núi dựng đứng cộng với chiếc ba lô nặng đến 15kg trên lưng khiến có thành viên bị căng cơ, chuột rút, phải lết chân khó nhọc…

Vượt qua hết thảy mọi khó khăn, gần 4 giờ chiều, tất cả thành viên trong đoàn lên được khu vực đỉnh núi. Anh Trương Thủy Luân sử dụng máy định vị GPS và xác định khu vực này gần đến nơi xuất hiện cây chè cổ. Cả đoàn đều tập trung tìm kiếm cây chè. Đang đi, bỗng anh Luân nhìn thấy một cây giống cây chè nên vội vàng vạch lá, băng rừng tiến tới.

-    Mọi người ơi, hình như đây là cây chè cổ - Anh Luân hét lớn

Cả đoàn vội đến sát cây nghi là cây chè. PGS. TS Hà Duy Trường thực hiện khảo sát mẫu cành, mẫu lá và đưa ra nhận định: Đây là một cây chè cổ, rất giống với một giống chè Shan quý.

Từ cây chè đầu tiên, “bức màn bí ẩn” về một quần thể cây chè cổ dần được hé lộ. Mời quý độc giả đón đọc: ‘Vén màn’ bí ẩn chè cổ núi Tam Đảo thuộc địa phận Thái Nguyên - kỳ 2: Giống chè Shan quý

(Còn nữa)